Het werd weer eens tijd voor een nieuw stukje hier. Dit keer een wat uitgebreider ‘onderzoek’ naar het sherrydieet. Het leek me een goed idee nu eens en voor altijd meer duidelijkheid te verkrijgen over dit toch wel vreemde dieet. Of me dat gelukt is, leest u in mijn komende blogs.
Sinds ik als Sherryman door het leven ga – alweer 5 jaar – hoor ik regelmatig opmerkingen als ‘sherry… dat dronk mijn oma vroeger’ of ‘oh ja, het sherrydieet – haha!’.
Sherry’s imago van oudewijvendrankje is hardnekkig. En het sherrydieet is voor veel mensen nog steeds aanleiding om schamper te grinniken. De koppeling sherrydieet, oma’s of oude tantes is meestal snel gelegd. Ik leg dan altijd uit dat mijn oma tot op hoge leeftijd elke dag een glaasje fino dronk, en dat dat voor mij een positieve herinnering is. Mijn oma was namelijk een lieve vrouw, en zij genoot van het glas sherry. Voor anderen is de associatie van sherry met oude dames blijkbaar vaak iets negatiefs. Alsof oude dames geen goede smaak zouden hebben.
Ik denk dat veel mensen het cliché ‘alleen oudere dames drinken sherry’ omarmen zonder er goed over na te hebben gedacht. Dat nadenken hoeft ook niet, want het is immers een cliché. En natuurlijk dronken de oma’s en tantes van vroeger vaak sherry, want sherry was in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de twintigste eeuw veel populairder dan nu. Niet alleen bij dames, ook de heren dronken sherry.
Het sherrydieet, of sherrykuur zoals het ook vaak genoemd werd, was echter typisch iets voor vrouwen. Althans, volgens de overlevering en volgens de anekdotische opmerkingen die ik hierover hoor. Velen hebben een beeld van pimpelende huisvrouwen die ’s ochtends al aan een glaasje sherry zitten, en dat de hele dag blijven doen. Of dat beeld terecht is, is moeilijk te achterhalen. Wel weet ik zeker dat het sherrydieet best lachwekkend is.
De combinatie vrouwen en alcohol is trouwens iets waar nog steeds een beetje lacherig over gedaan wordt, als je het mij vraagt. Misschien ben ik woke, maar het lijkt er op dat alcohol drinkende vrouwen in 2023 in Nederland nog steeds minder zijn geaccepteerd dan mannen die alcohol drinken. Denk aan televisiereclames voor bier: is daar eigenlijk wel eens een vrouw te zien?
Low carb
Het sherrydieet is natuurlijk een idioot dieet. Zeker als je het een kuur noemt, wat het een medische (schijn)status verschaft. Het bestaat volgens de overlevering vooral uit eieren, koffie, kaas, biefstuk, gekookte groenten, en sherry uiteraard. Twee tot vier glazen per dag, afhankelijk van welk recept je volgde.
Ik ben geen dieetkenner, maar het is kennelijk een dieet met zeer weinig koolhydraten. Low carb, heet dat tegenwoordig. Bekende low carb diëten zijn het Atkins-dieet en het Ketogeen-dieet. Een koolhydraatarm dieet bevat vaak relatief veel eiwitten om je langer een verzadigd gevoel te geven. Vandaar de kaas en de biefstuk in het sherrydieet.
Het sherrydieet zou je maar drie dagen mogen volgen, of volgens sommigen vier dagen. Dat begrijp ik wel, want de voedingswaarde lijkt me nogal laag. Ik kan me voorstellen dat je het simpelweg niet langer volhoudt. Het dieet komt er op neer dat je de inname van calorieën drastisch beperkt. Dat werkt altijd, want immers ‘ieder pondje gaat door het mondje’. Maar of zo’n eenzijdig dieet gezond is, daar twijfelden flink wat mensen in de jaren zestig van de vorige eeuw al over.
Wat de functie van de sherry in het dieet was, is minder duidelijk. Wellicht brengt de alcohol je in een roes, zeker als je zo weinig eet, waardoor je het dieet makkelijker volhoudt? In ieder geval levert de alcohol in de sherry uiteraard ook calorieën, zelfs relatief gezien meer dan koolhydraten en eiwitten. Dus in dat opzicht is volgens mij ieder dieet dat alcohol bevat onzinnig.
Ik vraag me af hoe populair het sherrydieet destijds eigenlijk was. Of anders geformuleerd, hoeveel mensen hebben het daadwerkelijk gevolgd? Zou het niet zo kunnen zijn dat iedereen elkaar napraatte over dit door velen niet serieus genomen fenomeen? Dat het bon ton was om er grappen over te maken, veel meer dan zelf het dieet te volgen? Ik besloot er eens wat dieper in te duiken.
Als het gaat over de oorsprong van het sherrydieet, wordt vaak verwezen naar het boek The Drinking Man’s Diet: How to Lose Weight with a Minimum of Will Power van de Amerikaanse auteur Robert Cameron, verschenen in 1964. Het boekje van 50 pagina’s kostte destijds 1 dollar. In twee jaar werden er 2,4 miljoen verkocht in 13 landen. De methode-Cameron was een voorloper van de low carb diëten. Het idee van Cameron was dat alcoholische dranken zeer weinig caloriën bevatten, dus je kon drinken wat je wilde. Daarnaast at je vlees, kaas en groenten. Overigens was het geen must dat je alcohol dronk.
Een andere opvatting van Cameron was dat alcohol de bloedvaten verwijdt, waardoor je lichaam harder zou moeten werken om calorieën te verbranden. Opvallende theorie. Navraag bij een medisch specialist leert me dat alcohol inderdaad de bloedvaten sterk doet verwijden, en dat daardoor vooral (of alleen) het hart misschien harder zou moeten werken. Maar dat is niet zeker. De arts merkt overigens op dat alcoholinname er meestal voor zorgt, dat de fysieke activiteit juist afneemt.
1959
Hoewel de sherrydieet de theorie van Robert Cameron in de praktijk brengt, kan zijn boek echter niet de inspirator zijn geweest van het dieet. Het sherrydieet bestond al eerder, zoals ook journalist Eric Brassem een paar jaar geleden opmerkte in zijn artikel ‘Waar bleef toch het sherrydieet?’ (Trouw, 11 augustus 2018). Hij verwijst naar een artikel in Het Parool van 3 januari 1959, geschreven door journaliste Jeanne Roos – zij was overigens degene die in 1951 de eerste officiële Nederlandse televie-uitzending presenteerde.
Roos vermeldt op haar zogenoemde vrouwenpagina ‘een driedaagse vermageringskuur’, die uit Amerika zou zijn komen overwaaien en die bekend staat als ‘sherry-kuur’. Volgens Roos verschaft de alcohol in dit dieet de benodigde calorieën. Het is een opvallende opvatting van diëten: meer alcohol, minder andere calorierijke voedingsmiddelen.
Volgens mij eten zware alcoholisten vaak niet veel, maar of dat een goede manier van diëten is, betwijfel ik. Maar dit terzijde.
In ieder geval merkt Roos op dat ‘er heus maar twee glazen van deze edele (suikerloze) wijn per dag aan te pas komen’. Let op: het gaat hier nog om twee glazen per dag, waarvan de eerste pas om 12 uur wordt genuttigd. Dus niet al in de ochtend, zoals het hardnekkige beeld van sherrydrinkende huismoeders wil.
Uit het artikel van Jeanne Roos maken we op dat zij er in 1959 vanuit gaat dat de sherry voor het sherrydieet droge sherry is. Waarschijnlijk fino? Maar gezien de populariteit van medium sherry in de decennia hierna, vraag ik me af of de sherry die men dronk wanneer men het dieet volgde, altijd droog was. Het zou de geloofwaardigheid van het dieet trouwens geen goed doen als de te drinken sherry halfzoet zou zijn. Want suiker werkt in geen enkel dieet.
Caloriewaarde
We kunnen uit de tekst van Roos ook opmaken dat de sherrykuur al enige bekendheid had begin 1959. Wat ik er ook in lees, is dat zij het dieet toen al niet helemaal serieus nam. Ze raadt in ieder geval alleen gezonde mensen aan het dieet te volgen. Serieuzer vind ik haar advies om een ‘Nederlandse Voedingsmiddelentabel’ aan te schaffen en je te verdiepen in caloriewaardes, vetgehalte, vitamines en mineralen.
Niet zo gek, want lees even mee wat de ingrediënten van de kuur destijds waren:
Om 9 uur een kop koffie zonder suiker en een gekookt ei, om 12 uur 100 gram gegrilde biefstuk en een glas sherry, om 15 uur 100 gram kaas en een kop koffie zonder suiker, om 18 uur weer 100 gram biefstuk en een glas sherry, waarna je de dag om 21 uur afsluit met een gekookt ei en een kop koffie… en dit drie dagen lang.
Zoals Roos enigszins ironisch schrijft: ‘Dit houdt u drie dagen vol. Daarna houdt u er mee op en doet het zeker in vier weken niet meer. Daartoe zult u trouwens ook niet de minste neiging hebben..!’.
Ik heb het even uitgerekend met de caloriechecker van het Voedingscentrum: de kuur bevat ongeveer 913 kcal per dag! Dat is dus minder dan de helft van de benodigde hoeveelheid per dag. Als je dan niet afvalt, dan weet ik het ook niet. Maar gezond lijkt het me niet. En goed vol te houden, al is het maar drie dagen, ook niet.
Pennewip
We komen het sherrydieet dat jaar ook tegen in De Volkskrant van 17 april in een rubriek met nieuwtjes over artiesten, kunstenaars, tv-persoonlijkheden, en sherry in dit geval, geschreven door de auteur met pseudoniem Pennewip. Een soort mix van shownieuws en lifestyle, zou je het nu noemen.
Onder de kop ‘Drink sherry… en vermager’ lezen we in het artikel, dat om meerdere redenen interessant is, dat er in de ‘vele vrouwenbladen waaraan ons land zo rijk is’ meer aandacht wordt besteed aan ‘vermageringsrubrieken’. Afvallen was blijkbaar al in de mode eind jaren vijftig. ‘Wist u, dat men tegenwoordig, letterlijk en figuurlijk, de mond vol heeft van het zogenaamde „sherry-dieet”?’.
Het dieet zou dermate populair zijn dat de obers van de Amsterdamse stationsrestauratie vertelden, dat ‘reeds rond de vertrektijden der eerste forensentreinen’ er ‘heel wat glazen sherry en gekookte eieren’ werden geserveerd. Pennewip vervolgt: ‘En de koks van de hoofdstedelijke eethuizen krijgen wat van het roosteren der biefstukken. Een fikse lik boter willen de vrouwelijke klanten niet meer. Sprekend is óók het cijfermateriaal, dat ik bij de NV Wilmerink & Muller (sherry-importeur in Amsterdam) ter inzage kreeg. Daar komen veel bestellingen binnen met de bijvoeging: „voor vermageringskuur” of: „liefst zure, om af te vallen”, of: „hele droge als het kan, want het is voor de lijn”.
Ik weet niet of we dit serieus moeten nemen. Dat de dames in de ochtend reeds veel sherry dronken op het station, voordat zij naar hun werk gingen, lijkt me sterk.
Importcijfers
Hierna vervolgt Pennewip zijn tekst met interessante importcijfers: ‘In 1953 werd er in totaal 654.000 liter sherry in ons land geïmporteerd. Het vorig jaar kwamen de leveranciers daar lang niet mee uit. Zij hadden toen één miljoen 540.000 liter nodig. Dat is dus bijna één miljoen liter méér dan vijf jaar eerder! De grote behoefte werd merkbaar in 1955, toen het sherrydieet opgang ging maken. Hadden de grossiers in ’54 nog aan 874.000 liter genoeg, in 1955 moesten zij 1 miljoen 180.000 liter laten aanrukken. […] In de eerste drie maanden van dit jaar is de behoefte op nóg frappanter wijze toegenomen: er werd in januari, februari en maart méér sherry gedronken dan in het eerste halfjaar van 1958. Kunt u nagaan wat het dit jaar een gekke boel zal worden met die sherry-import. De dokters? Die lachen. Het kan geen kwaad, zeggen ze. Laat de dames die ongesuikerde wijn maar lekker opdrinken. Het is in ieder geval gezond!’.
Of de dokters dat echt hebben gezegd, weet ik niet. Het hele stuk van Pennewip komt me, ondanks de gedetailleerde omzetcijfers, nogal ironisch over. Zeker is dat de consumptie van sherry behoorlijk toenam in de jaren ‘50. En interessant voor ons is dat volgens de auteur het sherrydieet reeds in 1955 in opkomst was. Helaas heb ik hiervoor tijdens een nader onderzoek geen aanwijzingen gevonden. Lees daarover meer in mijn volgende blog!
Old school verwijst dus naar iets van vroeger, of ‘zoals het vroeger was’. Iets van een tijd geleden (de barbier gaat zonder blikken of blozen zeventig jaar terug in de tijd) dat nu in ere is hersteld.
De ‘Jondo’ heeft gerijpt in vaten van Amerikaans eiken. Het etiket vermeldt ‘roble’, wat volgens de officiële Spaanse wijnregels betekent dat de wijn korter dan zes maanden op hout heeft gelegen. Het hout is in ieder geval duidelijk te proeven in de wijn. Spanjaarden houden van Amerikaans eiken, dat meer vanillearoma afgeeft dan bijvoorbeeld Frans eiken. Klassieke rioja’s rijpen altijd op Amerikaans eiken. De Jondo 2012 ruikt naar rijp donker fruit (pruimen en bramen) met flink wat vanille en hout (denk aan sigarenkistjes en pas gezaagd hout). Deze aroma’s komen terug in de volle smaak, wat een teken van kwaliteit is. We proeven wat taninnes, die een droog gevoel in de mond geven. Misschien toch wat petit verdot in de wijn (die druif geeft tanninerijke wijnen) of is het tannine van jonge eikenhouten vaten die Nuñez gebruikt? De wijn heeft body, zoals dat heet, door de alcohol (14%) en door de nog aanwezige suiker. Die ‘body’ is niet zwaar, want de balans van de wijn is goed, dat wil zeggen, de wijn heeft goede zuren die ervoor zorgen dat je de wijn goed kan ‘doordrinken’.
wijnbijheteten 